پرسش‌های بنیادى : سلول‌های بنیادی از کجا به دست می‌آیند؟

مترجم: آقای حسن سالاری

زندگی همه‌ی انسان‌ها از یک سلول، به نام تخم، آغاز می‌شود و این تخم پس از لقاح پدید می‌آید. تخم تقسیم می‌شود و دو سلول پدید می‌آورد؛ هر کدام از آن سلول‌ها نیز بار دیگر تقسیم می‌شود و این روند همچنان ادامه می‌یابد. به‌زودی، نزدیک پنج روز پس از لقاح، توپی توخالی از حدود 150 سلول پدید می‌آید که بلاستوسیت نامیده می‌شود. بلاستوسیت از از یک دانه‌ی شن کوچک‌تر است و دو گونه سلول دارد: تروفوبلاست و توده‌ی سلولی درونی. سلول‌های بنیادی جنینی سلول‌هایی هستند که توده‌ی سلولی درونی را می‌سازند. از آن‌جا که سلول‌های پایه‌ای جنینی می‌توانند همه‌ی گونه‌های سلولی یک انسان بالغ را پدید آورند، به آن‌ها سلول‌های بنیادی پلری‌پوتنت( Pluripotent )، به معنای بسیار‌توان، گویند.

سلول‌های بنیادی به شمار اندک در بافت‌های گوناگون بدن انسان بالغ نیز پیدا می‌‌شوند. برای مثال، سلول‌های بنیادی مغز استخوان در مغز استخوان یافت می‌شوند و همه‌گونه سلول خونی تخصص‌یافته، از آن‌ها پدید می‌آیند. سلول‌های بنیادی بالغ در اصل برای پدید آوردن گونه‌های سلولی ویژه‌ی بافتی که در آن وجود دارند، برنامه‌ریزی شده‌اند. از این رو، به آن‌ها سلول‌های مالتی‌پوتنت( Multipotent )، به معنای چندتوان، گویند. سلول‌های بنیادی بالغ هنوز در همه‌ی بافت‌های حیاتی پیدا نشده‌اند. در برخی بافت‌ها، مانند مغز، هر چند سلول‌های بنیادی وجود دارند، چندان فعال نیستند و بنابراین به آسانی به آسیب سلولی پاسخ نمی‌دهند. اکنون دانشمندان در پی راه‌هایی هستند که بتوانند این سلول‌های بنیادی را که از پیش وجود دارند، به رشد کردن و ساختن گونه‌ی درستی از سلول‌ها وادار کند تا جای سلول‌های آسیب دیده را بگیرند.

سلول‌های بنیادی را می‌توان از سرچشمه‌هایی مانند بند ناف کودک نوزاد نیز به دست آورد. بند ناف، در مقایسه با بافت‌های بالغی مانند مغز و مغز استخوان، سرچشمه‌ی دست‌یافتنی‌تری برای سلول‌های بنیادی است. گرچه دانشمندان می‌توانند این سلول‌ها را در ظرف‌ها کشت سلول پرورش دهند، این کار را تنها برای زمان محدودی می‌توانند ادامه دهند. به‌تازگی، دانشمندان به وجود سلول‌های بنیادی در دندان‌های کودک و مایع آمنیوتیک، مایعی که کودک به دنیا نیامده را در بر می‌گیرد، پی برده‌اند و این سلول‌ها نیز ممکن است توان پدید آوردن چند گونه سلول را داشته باشند. پژوهش برای شناسایی و مطالعه روی این سلول‌ها بسیار نوید بخش است، اما در گام‌ها نخستین خود است.